Seneca

2.000 χρόνια από τη γέννηση του μεγάλου ρωμαίου ρήτορα

Ένα μεγάλο όνομα στα αρχαία γράμματα, δραματουργός, ρήτορας και πολιτικός που έζησε στα πρώιμα αυτοκρατορικά χρόνια της Ρώμης, ο Lucius Anneus Seneca Minor, όπως είναι γνωστός με ολόκληρο το όνομά του, γεννήθηκε το 4 π.Χ. (μολονότι οι γνώμες διχάζονται, αυτή φαίνεται να είναι η πιο σωστή χρονολόγηση για τη γέννησή του). Είναι η εποχή όπου κάτω από τις βασιλείες του Αυγούστου πρώτα και κατόπι του Τιβέριου, Καλιγούλα, Κλαύδιου και Νέρωνα συνεχίζεται η παρακμή της αρχαίας ειδωλολατρίας, η οποία άρχισε από πιο παλιά, ενώ παίρνοντας τη θέση του πνευματικού μέρους μιας θρησκείας, η ελληνική φιλοσοφία φτάνει ως τις πιο απόμακρες επαρχίες της μεγάλης Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. 

Ενός ρητοροδιδασκάλου γιος, από την Κόρδοβα της ρωμαϊκής επαρχίας της Ισπανίας, γεννιέται ο Σενέκας μέσα στον ανήσυχο αυτόν κόσμο. Φεύγει νέος από τη γενέτειρά του και ταξιδεύει στην κοσμοκράτειρα για να σπουδάσει τη ρητορική και τη φιλοσοφία, με δασκάλους του τον έλληνα στωικό φιλόσοφο Ατταλο και τον λατίνο στωικό Παπίριο Φαβιανό. Φεύγοντας από τη Ρώμη πηγαίνει στην Αλεξάνδρεια αργότερα, φιλαπόδημος καθώς ήταν, κοντά στον θείο του Γαλέριο, διοικητή της Αιγύπτου, κι εκεί μελετά τους έλληνες συγγραφείς για μερικά χρόνια. Στη Ρώμη, όπου εγκαταστάθηκε οριστικά, ασκεί το δικηγορικό επάγγελμα και παράλληλα άρχισε να παίρνει μέρος στην πολιτική ζωή.

Τούτο παραλίγο να του στοιχίσει τη ζωή, όταν ανέβηκε στον θρόνο ο αυτοκράτορας Καλιγούλας, γιατί η φήμη που στο μεταξύ απέκτησε ο Σενέκας ως ρήτορας και συγγραφέας, προκάλεσε τον φθόνο του εκκεντρικού αυτοκράτορα. Στο απόμακρο και δυσκολοπρόσιτο, εκείνη την εποχή, νησί της Κορσικής, όπου τον κράτησε, με την παρακίνηση της Μεσσαλίνας, επτά χρόνια εξόριστο ο ιδιόρρυθμος Κλαύδιος, ο επόμενος αυτοκράτορας, μακριά από τη Ρώμη, η απελπισία του Σενέκα δύσκολα περιγράφεται (μας την αποκαλύπτει κυρίως η συγγραφή του Παρηγορητικού στον Πολύβιο). Αφότου όμως η Αγριππίνα, η μητέρα του Νέρωνα, ανακάλεσε τον Σενέκα για να του αναθέσει τη ρητορική μόρφωση του νεαρού γιου της, δεν άργησε να γίνει μια κεντρική φυσιογνωμία στην πνευματική ζωή της Ρώμης, αναπτύσσοντας με επιτυχία όχι μόνο συγγραφικές αλλά και πολιτικές δραστηριότητες.

Να ορισμένες ωραίες σκέψεις του:

•           Δεν είναι ότι επειδή τα πράγματα είναι δύσκολα που δεν προσπαθούμε, αλλά είναι ότι επειδή δεν προσπαθούμε που τα πράγματα είναι δύσκολα.

•           Κάθε καινούργια αρχή προέρχεται από το τέλος κάποιας άλλης αρχής.

•           Φτωχός δεν είναι ο άνθρωπος που έχει λίγα, αλλά εκείνος που θέλει περισσότερα.

•           Η μεγάλη περιουσία είναι μεγάλη σκλαβιά.

•           Να μην ενδιαφέρεσαι για τον αριθμό, αλλά για την ποιότητα των θαυμαστών σου. Το να μην αρέσεις στους μικρόψυχους, αποτελεί τίτλο τιμής.

•           Όταν σκέφτεσαι πόσοι είναι καλύτερα από σένα, να συλλογίζεσαι και πόσοι είναι χειρότερα από σένα.

•           Veritas odit moras.

μτφρ: η αλήθεια απεχθάνεται την καθυστέρηση.

Από βιβλία, προτείνω τα ακόλουθα:

Περί της πνευματικής γαλήνης
De tranquillitate animi



"...θα καταφέρεις να ξεφύγεις από όλη την αηδία της ζωής, και δεν θα λαχταράς ποτέ να έρθει η νύχτα, γιατί κουράστηκες να βλέπεις το φως, ούτε θα καταντήσεις βάρος στον εαυτό σου και άχρηστος στους άλλους. Η φιλία σου θα είναι ελκυστική για πολλούς και γύρω σου θα μαζεύονται οι άριστοι".


Περί της συντομίας της ζωής
De brevitate vitae



Πάρε μια ιδέα:

(…) Κανείς δεν μπορεί να βρεθεί που να θέλει να μοιράσει τα λεφτά του· και όμως σε πόσους δεν μοιράζει τη ζωή του καθένας από μας! Όταν οι άνθρωποι περιφρουρούν την περιουσία τους, είναι συνήθως σφιχτοχέρηδες· όταν όμως πρόκειται να χάσουν την ώρα τους, όταν δηλαδή βρίσκονται μπροστά στη μόνη περίπτωση που η φιλαργυρία θα ήταν έντιμο πράγμα, τότε γίνονται εξαιρετικά σπάταλοι (…)

Για μια ευτυχισμένη ζωή

De vita beata

"Τίποτε δε θα πιστέψω ότι κατέχω περισσότερο,όσο τα δώρα που πρόσφερα ύστερα από ώριμη σκέψη. Δεν θα εκτιμώ τις ευεργεσίες μου με βάση το πλήθος τους ούτε το μέγεθός τους ούτε με βάση οτιδήποτε άλλο πέρα από την εκτίμηση του αποδέκτη, ποτέ δεν θα φανεί στα μάτια μου ότι παίρνει ένας αξιόλογος άνθρωπος.Τίποτε δε θα κάνω για να σχηματιστούν εντυπώσεις γύρω από το πρόσωπό μου, τα πάντα θα πράττω για την συνείδησή μου. Ότι κι αν κάνω όταν μόνο εγώ είμαι παρών, θα το θεωρώ σαν να έχει γίνει μπροστά στα μάτια ολόκληρου του λαού".


>> Ελένη/Κων: Είναι στη βιβλιοθήκη και σας περιμένουν να τα ζητήσετε, αν θελήσετε...